Gelecekte dünyamızı koruyacak olan bugünün çocuklarına sürdürülebilirlik bilinci kazandırmak, artık hepimizin öncelikli sorumluluğu haline geldi. Basit bir kavramdan çok daha fazlasını ifade eden sürdürülebilirlik; doğaya, çevremize ve birbirimize olan bağlılığımızı ve sorumluluğumuzu yansıtıyor. Çocuklara bu bilinci kazandırmak, onları geleceğin çevre dostu bireyleri olarak yetiştirmek için çok önemli bir adımdır.
Peki, çocuklara sürdürülebilirliği nasıl anlatabiliriz? Sürdürülebilirlik eğitimi, karmaşık ve teknik bir konu olarak görülebilir, ancak bu konuyu çocuk dostu ve eğlenceli yöntemlerle anlatmak mümkün!
1. Sürdürülebilirlik Nedir?
Sürdürülebilirlik, çevremize ve doğal kaynaklara olan sevgimizi ve saygımızı ifade eden bir yaşam biçimidir. Bu kavram, doğal kaynakları tüketmeden, çevreyi koruyarak ve gelecekteki nesillerin de bu kaynaklardan yararlanmasını sağlayarak yaşamayı kapsar. Çocuklara sürdürülebilirliği anlatırken, bu konunun onların günlük yaşamlarının bir parçası olduğunu vurgulamak önemlidir. Çocuklar, doğanın onlara sunduğu güzellikleri ve kaynakları tanıdıkça, bu kaynakları koruma isteği geliştirecektir.
2. Çocuklar İçin Sürdürülebilirlik Neden Önemlidir?
Çocuklar, geleceğin yetişkinleri olarak çevreyi koruma ve sürdürülebilir bir dünya yaratma konusunda kritik bir role sahip. Onlara çevre bilincini erken yaşta kazandırmak, doğaya ve çevreye zarar vermeden yaşayabilen toplumlar oluşturmanın temelini atar. Bu süreçte, çocukların sürdürülebilirlik bilincini geliştirmek yalnızca çevreye zarar vermeyen bireyler yetiştirmekle kalmaz; aynı zamanda çevre sorunlarına çözüm üretebilen liderler olarak yetişmelerine de katkı sağlar. Erken yaşta edindikleri bu değerler, çocukların empati kurabilen, sorumluluk sahibi ve toplumsal duyarlılığı yüksek bireyler olmalarına yardımcı olur. Onlara ilham vermek ve aktif katılımlarını sağlamak, daha sürdürülebilir bir gelecek inşa etmenin en önemli adımlarındandır.
3. Sürdürülebilirlik Eğitiminin Temel Unsurları
Doğa ve Çevre Bilinci:
Çocuklara doğa sevgisi aşılamanın en etkili yolu, onlarla birlikte doğayı keşfetmektir. Doğa yürüyüşlerine çıkmak, parkları ve ormanları ziyaret etmek, etrafımızdaki bitki ve hayvanların ne kadar çeşitli ve büyüleyici olduğunu anlamalarını sağlar. Bu tür aktiviteler sırasında, çocuklara doğanın işleyişini anlatmak eğlenceli olabilir. Mesela, ağaçların nasıl oksijen ürettiğini ve bunun nefes almamız için neden önemli olduğunu basit bir dille açıklamak, onların ilgisini çekecektir. Çocuklar doğayı tanıdıkça, ona değer vermeye ve koruma sorumluluğunu hissetmeye başlarlar. “Bu ağaca iyi bakarsak, kuşların da burada güvenle yuva yapabileceğini biliyor muydun?” gibi pozitif ifadeler kullanarak, onları doğayı koruma konusunda motive edebiliriz. Ayrıca, yerel çevre temizliklerine katılmak ya da bir ağaç dikme etkinliğine dahil olmak, çocukların doğaya doğrudan katkı sağladıklarını hissetmelerine ve doğayı koruma sorumluluğunu günlük hayatlarına taşımalarına yardımcı olur.
Geri Dönüşüm ve Atık Yönetimi:
Çocuklara geri dönüşümün önemini ve nasıl yapılacağını öğretmek, onlara çevre bilinci kazandırmanın harika bir yoludur. Evinizde farklı malzemeler için geri dönüşüm kutuları oluşturmak, çocukların atıkları plastik, kağıt, cam ve metal olarak ayrıştırma alışkanlığı edinmelerine yardımcı olabilir. Bu süreci daha eğlenceli hale getirmek için kutuları renkli etiketlerle süsleyebilir ve geri dönüşümü bir oyun olarak sunabilirsiniz.
Enerji ve Su Tasarrufu:
Çocuklara enerji ve su tasarrufu yapmanın yollarını öğretmek için günlük hayatta uygulayabilecekleri basit adımlar sunabiliriz. Odadan çıkarken ışıkları kapatmak, kullanılmayan elektronik cihazların fişini çekmek, dişlerini fırçalarken suyu kapatmak veya duş süresini kısaltmak gibi pratik adımlar, çocukların çevreye duyarlı bireyler olarak yetişmelerine yardımcı olduğu gibi sürdürülebilirlik bilincinin de gelişmesini destekleyecektir.
4. Çocuklarla Yapılabilecek Sürdürülebilir Aktiviteler
Bahçe ve Doğa Projeleri:
Çocuklara çevre bilinci kazandırmanın en etkili yollarından biri de neden-sonuç ilişkisi kurabilecekleri aktiviteler düzenlemektir. Her gün tükettikleri besinlerin nereden geldiğini, nasıl oluştuğunu, bu besinleri elde etmenin ne kadar zahmetli olduğunu kavrayabilmeleri için evinizin bahçesine veya balkonda saksılara sebze ekebilirsiniz. Toprakla uğraşmak, kendi elleriyle diktikleri bitkilerin büyüme sürecini gözlemlemek ve bakımını sağlamak sorumluluk duygularını geliştirirken aynı zamanda doğanın döngüsünü anlamalarına yardımcı olur.
İleri Dönüşüm Aktiviteleri:
Geri dönüşüm, kaynakların tüketime tekrar kazandırılması açısından ne kadar önemli olsa da doğamızı ve geleceğimizi korumak adına daha iyisini yapabiliriz. Nasıl mı? İleri dönüştürerek!
İleri dönüşümün en güzel yanlarından biri, her şeyin çöp olmadığını ve yaratıcılıkla yeni amaçlar için kullanılabileceğini göstermesidir. Evde kullanılmayan malzemeleri değerlendirerek çocuklarla birlikte yaratıcı ileri dönüşüm projeleri yapmak, onların bu sürece aktif olarak katılmalarını ve çevre bilincini geliştirmelerini sağlar.
Tekini kaybettiğiniz çorapları atmak yerine el kuklalarına dönüştürmek ya da kullanılmayan karton kutuları farklı desenlerde boyayarak evcil hayvanınız için oyun alanı oluşturmak, çocukların hayal gücünü ve el becerilerini kullanarak atık malzemelere yeni bir hayat kazandırmalarını teşvik eder. Daha fazla ileri dönüşüm fikri için Sürdürülebilirlikte Yeni Trend: İleri Dönüşüm blog yazımıza göz atmanızı tavsiye ederiz! Bu tür etkinlikler, çocuklara sürdürülebilirlik bilinci aşılamanın yanı sıra, doğaya ve kaynaklara nasıl daha fazla saygı gösterebileceklerini de öğretir.
5. Eğitim Araçları ve Kaynaklar
Kitaplar ve Eğitici Materyaller:
Çocukların hayal dünyalarını ve doğaya olan meraklarını beslemek, sadece dışarıda vakit geçirmekle sınırlı değil. Evde, onların ilgisini çekecek doğa temalı kitaplar ve eğitici materyaller kullanarak da çevre bilinci kazandırabilirsiniz. Birlikte yaprak koleksiyonu yapmak, kavanozlarda doğadan topladığınız taşları saklamak ya da akşamları uyumadan önce doğayı anlatan hikayeler okumak, çocukların doğa sevgisini pekiştirmelerine yardımcı olur. Özellikle doğa dostu kahramanların yer aldığı masallar ve hikayeler, çocuklara doğanın korunmasının önemini eğlenceli bir şekilde aktarır. Sadece masal veya hikaye kitapları yerine hayvanlar, ağaçlar ve böcekler hakkında kitaplar incelemek, onların çevreye daha duyarlı bireyler olma yolunda atacağı minik adımları güçlendirecektir.
Kitaplığınızda mutlaka bulunması gereken, birbirinden eğlenceli ve eğitici çocuk kitapları listesi:
1. Yaşam Ağacı / Canlı Türlerinin İnanılmaz Biyolojik Farklılıkları – Rochelle Strauss (6-10 yaş)
Rochelle Strauss tarafından kaleme alınan Yaşam Ağacı, dünya üzerindeki yaşamın inanılmaz değişkenliğini ve biyoçeşitliliğini göz kamaştırıcı çizimler eşliğinde anlatan, rengarenk dopdolu bir kitap! ASPCA Henry Bergh Çocuk Kitapları Ödülü ve Yeşil Dünya Kitap Ödülü’nü alan kitap, ekosistemin bozulmaması adına canlıların yaşam alanlarının korunması gerekliliğine vurgu yaparak çocuklara çevre bilinci ve farkındalığı edindirmeyi amaçlıyor.
2. Minik Tohum – Eric Carle (4+ yaş)
Minik bir tohum, güçlü sonbahar rüzgarları başlayınca diğer büyük tohumlarla birlikte uzun bir yolculuğa çıkar. Yolculuk tehlikelerle doludur fakat Minik Tohum tüm zorluklara rağmen dev bir çiçek olur ve sonbahar geri geldiğinde kendi tohumlarını rüzgara savurur; tüm süreç yeniden başlar. Eric Carle’ın etkileyici kalemi ve göz kamaştırıcı kolajları bir bitkinin basit yaşam döngüsünü; heyecan verici bir öyküye, bir doğa dersine ve direnmenin önemine ilişkin ilham verici bir hikayeye dönüştürüyor. Çizimler, hikayeler o kadar büyüleyici ki etkilenmemek elde değil.
Hikayelerini kendi çocukluk deneyimleriyle doğaya olan ilgisinden yola çıkarak kaleme alan Eric Carle, birbirinden büyüleyici kitaplara imza atmıştır, diğer erserlerini de mutlaka incelemenizi tavsiye ederiz.
3. Tabiat Ana Anlatıyor – Carl Ewald (9+ yaş)
Bu kitapta deniz konuşuyor, kayalar konuşuyor, çekirgeler, kuyruklu yıldızlar, leylekler, arılar konuşuyor. Doğada gördüğümüz ne varsa dile gelip tüm sırlarını döküveriyor. Bugün severek izlediğimiz belgesellerin ve hatta televizyonların bile yaygın olmadığı yıllarda, pek çok çocuğun en iyi arkadaşı olmuş bu kitapta, doğa kendi öyküsünü kendi ağzından anlatıyor. Minik okuyucular sayfalar arasında kaybolurken hem eğlenecek, hem de yaşadığımız dünyaya dair çok şey öğrenecekler.
4. Ağaç Atlası – Dr. Fatih Dikmen (5+ yaş)
52 ülkeden 52 güzel ağaç bu atlasta! Dünyayı gezmek, yeryüzünü en uzak noktalarına kadar keşfetmek ve her habitatın kendine özgü ağacıyla tanışmak isteyen tüm macerasever okurlar için adeta bir rehber niteleğinde. Bu serüvenin sonunda ise çocuğunuzla birlikte atlasın içinden çıkan dev dünya haritası ve ağaç çıkartmalarıyla kitap boyunca anlatılan bilgileri oyuna dönüştürebilir, ağaçlarına sarılmayı hayal ettiğiniz yerleri belirleyebilirsiniz.
5. Oyun Arkadaşım Yeryüzü – Jennifer Ward (4+ yaş)
“Oyun Arkadaşım Yeryüzü” çocukluğun en büyük neşelerinden birini hayatlarına dahil etmeleri için harika bir fırsat veriyor: Dışarıda, doğada vakit geçirmek.
Çocuklarla birlikte yapılabilecek, dört mevsim için ayrı ayrı oluşturulmuş toplam 52 etkinlik bulunuyor kitapta. Kimi hareketli, kimi keşif dolu, kimi de tamamen doğayı ve kendinizi dinlemeye yönelik dinlendirici etkinlikler. Üstelik illa bir ormana gitmenize de gerek yok! Şehir içinde bir parça yeşillikte ya da kırsalın geniş açık alanlarından birinde, nerede olursanız olun bütün oyunlar doğayla bağınızı güçlendirmeye yardımcı olacak nitelikte.
Online Platformlar:
Çocuklara sürdürülebilirlik bilincini kazandırmak için internette birçok eğitici ve eğlenceli platform mevcut. Eco Kids Planet, doğayı ve bilimi eğlenceli bir şekilde çocuklara tanıtan ödüllü bir dergi ve dijital platform. Burada yer alan hikayeler, aktiviteler ve projeler sayesinde çocuklar, doğanın nasıl işlediğini ve gezegenimizi korumanın yollarını keşfederken aynı zamanda eğlenceli yarışmalar ve yaratıcı görevlerle bu bilgileri pratiğe dökebiliyorlar.
Bir başka harika kaynak olan Küresel Amaçlar/çocuk web sitesi ise sürdürülebilirlik ve çevre bilinci üzerine indirilebilir boyama kitapları, videolar ve aktiviteler sağlıyor.
6. Sürdürülebilirlik Bilincini Günlük Hayata Entegre Etme
Evde Uygulamalar:
Sadece plastik, cam, kâğıt gibi malzemeleri geri dönüştürmek değil aynı zamanda doğal atıkları da doğaya kazandırmanın bir yolu var: Kompost! Üstelik kompost hazırlamak çocuklara doğanın döngüsünü anlatırken göstermek için de harika bir örnek. Balkonunuzda veya mutfağınızın uygun bir köşesinde kompost için boş bir kova hazırlayın. İçerisine sebze, meyve artıkları gibi tamamen doğal, bitkisel ve işlem görmemiş atıklarınızı atıp bunları kompost olarak değerlendirin. Bunu hazırlarken çocuklarınıza sebze/meyveleri minimum zararla kullanmanın, kabuklarından saplarına kadar değerlendirmenin önemini anlatabilirsiniz.
Aile İle Aktiviteler:
Çocuklarınızla kamp yapmak size ne kadar zor görünse de bunu beraber gerçekleştireceğiniz yeni bir macera olarak düşündüğünüzde çok daha keyifli bir hal alacak. Birlikte doğanın içinde kahvaltı ettiğiniz, yürüyüşler yaptığınız, ağaçlara tırmandığınız, kayalardan atladığınız ve hatta geceleri yıldızları izleyerek sohbet ettiğiniz maceradan daha güzel bir anı olabilir mi?
7. Çocuklara İlham Vermek
Çevre Temalı Belgeseller ve Filmler:
Doğaya duyulan sevgiyi çocuklara aşılamanın en etkili yollarından biri, izledikleri belgeseller ve filmler aracılığıyla onların merakını uyandırmaktır. Animasyon ustası Hayao Miyazaki’nin Studio Ghibli filmleri bu konuda oldukça ilham verici. Onun hikayelerinde doğa, sadece bir arka plan değil, bazen başrolde olan bir kahraman gibi karşımıza çıkıyor.
Kurtlar tarafından yetiştirilen San’ın büyüdüğü ormanı koruma mücadelesini konu alan ‘Prenses Mononoke’ ve iki küçük kız kardeşin doğayla kurdukları sımsıcak ilişkiyi anlatan ‘Komşum Totoro’ bu alanda izleyebileceğiniz en iyi anlatımlar arasında. 7’den 70’e tüm izleyenlerin kendinden, hayattan bir şeyler bulabileceği bu filmler, derin konuları naif bir içtenlikle ele alıyor.
81. Venedik Film Festivali’nde ilk gösterimi yapılan ‘Miyazaki, Spirit of Nature’ belgeseli ise, Miyazaki’nin eserlerinde doğa temalarının nasıl işlendiğini ve filmlerinin doğa sevgisini nasıl beslediğini araştıran önemli bir yapım, bir ilham kaynağı olacak gibi görünüyor. Belgeselin vizyon tarihi henüz belli olmasa da Studio Ghibli filmleriyle dünyaya bir ömür boyu keyif ve eğlence veren yönetmenin, doğaya olan sınırsız tutkusunun eserlerine nasıl hayat verdiğini anlamak için takipte kalmakta fayda var!
Küçük Adımlarla Geleceği Şekillendirmek
Yaşam alışkanlıklarımızın aslında ne kadar küçük başlangıçlarla değişebileceği ve bunun doğada ne kadar büyük değişimlere yol açtığını bilmek ve bu doğrultuda çocuklarımıza sürdürülebilirlik bilincini kazandırmak, aslında geleceğimiz için atacağımız en önemli adımlardan biridir.
Erken yaşta edindikleri bu bilinç, onları çevreye duyarlı, sorumluluk sahibi bireyler olarak yetiştirir. Doğa ve çevre ile olan ilişkilerini güçlendirmek, geri dönüşüm ve enerji tasarrufu gibi alışkanlıkları kazanmalarına yardımcı olmak, onların sürdürülebilir bir gelecek inşa etme yolunda atacakları adımları belirler.
Çocuklarımıza sürdürülebilirlik konusunda ilham vermek ve onlara bu konuda aktif roller kazandırmak, dünyamızı daha yaşanabilir bir yer haline getirme sürecinde hepimizin sorumluluğudur. Küçük yaşta atılan bu minik ama bilinçli adımlar, büyük değişimlerin öncüsü olabilir.
Geleceğin koruyucuları olan çocuklarımız, bu dünyayı korumak ve sürdürülebilir bir yaşam tarzını benimsemek için en büyük umudumuzdur.
